به‌طور کلی راننده همیشه باید از وضعیت روغن انجین ، بنزین، باد لاستیک‌ها و بسیاری دیگر از موارد فنی موتورسیکلت اطلاع داشته باشد. وظیفه انتقال این اطلاعات ضروری به عهده‌ی سنسورهای موتورسیکلت است. سنسور (Sensor) یا حسگر وسیله‌ای است که به محرک‌های فیزیکی واکنش نشان داده و تحریکات آن‌ها را به‌عنوان ورودی دریافت می‌کند، به سیگنال‌های الکتریکی قابل اندازه‌گیری تبدیل و به‌عنوان خروجی ارائه می‌دهد. سنسورها می‌توانند مکانیکی، الکتریکی، مغناطیسی یا نوری باشند. همچنین که هر سنسور به یک محرک فیزیکی خاص واکنش نشان می‌دهد و برای اندازه‌گیری متغیری مشخص به‌کار می‌رود. سنسورها با بررسی شرایط محرک‌های فیزیکی مشخصی که با آن‌ها در ارتباط هستند، گزارش خرابی، نقص یا هرگونه مشکلی را صادر کرده و اعلام نیاز برای رفع آن می‌نمایند. تعداد سنسورهای موتورسیکلت از مزایای آن محسوب می‌شود و موتورسیکلتسازان همواره تلاش کرده‌اند تا با طراحی و به‌کارگیری حسگرهای متعدد برای بررسی و گزارش شرایط قسمت‌های مختلف موتورسیکلتها، رفاه، آسایش و امنیت بیشتری را برای راننده و سرنشین‌های محصولات‌شان تأمین کنند. یکی از سنسورهایی که امروز در سایت باشگاه موتورسواران در باره آن صحبت خواهیم نمود، سنسور مپ است.
سنسور مپ چیست؟
سنسور MAP مخفف (Absolute Pressure Sensor (Manifold که یکی از کلیدی‌ترین قطعات انجین های انژکتوری است در منیفولد هوای ورودی نصب می‌شود و فشار هوای ورودی به داخل انجین را محاسبه کرده، اطلاعات به دست آمده را به ECU می‌فرستد. این سنسور از دسته حسگرهایی است که به‌طور مستقیم به ECU متصل می‌شود. این قطعه، همانطور که از اسمش پیداست، فشار هوای موجود در منیفولد ورودی هوا را کنترل کرده و گزارش آن را به ECU ارسال می‌کند. بعضی از موتورسیکلتها علاوه بر سنسور MAP، سنسور دمای هوای منیفولد هم دارند که دمای هوای ورودی به انجین را می‌سنجد. گاهی این دو سنسور جدا از هم تعبیه شده و گاهی هردو در یک قطعه به‌کار می‌روند. همچنین این سنسور، با سنسور خلاء منیفولد هوا و سنسور دریچه گاز متفاوت است. در واقع دو سنسور ذکر شده به نوعی مکمل سنسور مپ هستند و به تأمین بهترین شرایط در منیفولد هوا کمک می‌کنند.
وظیفه سنسور مپ چیست؟
همانطور که گفته شد، سنسور مپ فشار هوای ورودی به انجین را محاسبه می‌کند. هوایی که در منیفولد با سوخت ترکیب شده و توسط انژکتور به درون سیلندر پاشیده می‌شود. بدون شک، میزان این هوا در تشکیل مخلوط گاز و سوخت با نسبت درست بسیار مؤثر است. بنابراین سنسور مپ به نوعی، به تنظیم دقیق این نسبت کمک می‌کند. فشار هوای موجود در منیفولد، نسبت مستقیم با فشار وارده بر اهرم گاز دارد. به این معنی که وقتی اهرم گاز را فشار داده یا رها می‌کنیم فشار هوا نیز تغییر می‌کند. در این زمان، همکاری MAP و ECU با توجه به فشار وارده بر اهرم و تغییرات ناشی از آن، بهترین شرایط کار را برای انجین فراهم می‌کند. بنابراین با خرابی سنسور مپ، در نسبت سوخت و گاز مخلوط تزریق شده به سیلندرها اختلال ایجاد شده، انجین کارایی بهینه خود را از دست می‌دهد و دچار نقص عملکرد می‌شود. چرا که میزان هوای وارد شده به انجین نباید بیشتر یا کمتر حدود مشخص شده باشد.
نحوه عملکرد سنسور مپ
سنسور مپ از طریق یک شلنگ به دریچه ورودی هوای (سوپاپ هوا) منیفولد متصل می‌شود و از طریق شلنگ مذکور ارتباط مستقیم با منیفولد و دریچه آن برقرار می‌کند. به این ترتیب با هوای موجود در منیفولد در تماس است و شرایط آن را بررسی می‌کند همچنین میزان باز و بسته شدن دریچه را بررسی می‌نماید. هنگامی که انجین روشن است و در حال کار، بالا و پایین رفتن پیستون ها، در منیفولد هوا خلاء ایجاد می‌کند. این سنسور اطلاعات شرایط منیفولد را به ECU ارسال کرده و ECU یا مرکز کنترل اطلاعات موتورسیکلت، با توجه به فشار وارده به اهرم گاز و میزان باز شدن دریچه گاز، همچنین اطلاعات سنسور مپ، فشار هوای ورودی به مانیفولد را تنظیم می‌کند. این فشار با میزان باز و بسته شدن سوپاپ تنظیم می‌شود. به همین دلیل است که با تغییر فشار بر اهرم، میزان هوای ورودی به انجین تغییر می‌کند. نکته مهم در این فرآیند این است که این سنسور فشار هوای درون و بیرون مانیفولد را همزمان اندازه‌گیری می‌کند و به ECU ارسال می‌نماید. چرا که این فشار در شرایط محیطی مختلف متغیر خواهد بود. در واقع هنگامی که دریچه گاز نیمه‌باز است، فشاری که ECU از طریق اطلاعات سنسور مپ اندازه گیری می‌کند کمتر از فشار محیط است، چرا که به دلیل مکش سیلندر، فشار درون منیفولد کمتر از فشار محیط می‌شود. اما زمانی که دریچه گاز کاملاً باز است، هوا با فشار برابر با فشار محیط می‌شود و تجزیه و تحلیل داده‌های سنسور MAP فشار هوای محیط را نشان می‌دهد. باید توجه داشت که ECU با توجه به این اطلاعات و اطلاعات سنسور MAF میزان سوخت لازم برای ترکیب شدن با هوا را نیز مشخص می‌کند و زمان مناسب جرقه‌زنی شمع ها را نیز تنظیم می‌نماید. در حقیقت در صورت ورود هوای زیاد به منیفولد برای پیشگیری از کوبش انجین باید جرقه‌زنی سریعتر صورت گیرد تا خوداشتعالی اتفاق نیفتد.
محل نصب سنسور مپ
سنسور مپ از نوع سنسورهای پیزوالکتریک است و در واقع نوعی پتانسیومتر ساده محسوب می‌شود. بخشی از این سنسور که تقریبا درچه‌ای در میانه سنسور است، نسبت به فشار هوا حساس بوده و با تغییر فشار دچار لغزش و حرکات تناوبی می‌شود و کار می‌کند. سیگنال‌ها به این ترتیب در سنسور ایجاد شده و به ECU ارسال می‌شوند. این سنسور با شرایط ذکر شده، معمولا در کنار سوپاپ هوای منیفولد هوا یا دریچه گاز انجین قرار می‌گیرد. به بیان دقیق‌تر، سنسور مپ بعد از دریچه گاز و چسبیده به آن نصب می‌شود.
اهمیت سلامت سنسور مپ و علائم خرابی آن
همانطور که گفته شد، عملکرد سنسور مپ، در بازده مفید و بهینه انجین تأثیر بسیاری دارد و نقص آن، اخلال در عملکرد انجین را به همراه دارد. برخی از مشکلاتی که از خرابی سنسور مپ و ارسال اطلاعات ناقص و نادرست از طریق آن در موتورسیکلت ایجاد می‌شود عبارتند از:
سخت روشن شدن انجین
خروج دود سیاه از اگزوز هنگام گاز دادن (افزایش درصد آلایندگی)
سخت گاز خوردن انجین
ریپ زدن موتورسیکلت
افزایش مصرف سوخت
علاوه‌بر این یکی از اصلی‌ترین علائم خرابی سنسور مپ می‌تواند روشن شدن چراغ چک موتورسیکلت باشد. اما به طور کلی به دلیل اهمیت این سنسور، سرویس دوره‌ای آن همواره توصیه می‌شود.
سخن آخر
دیدیم که سنسور مپ یکی از اجزای مهم موتورسیکلتست و خرابی آن می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر عملکرد موتورسیکلت بگذارد. حال شما برایمان بگویید. آیا تابه‌حال سنسور مپ موتورسیکلتیتان را تعمیر کرده‌اید؟ چطور متوجه شدید این قطعه نیاز به تعمیر دارد؟ در این زمینه توصیه‌ای برای دیگران دارید؟
